Wielka Synagoga
Uwaga! Rozszerzona Rzeczywistość dostępna tylko jest z poziomu smartfon/tablet. Pamiętaj , aby udzielić zgodę na dostęp do kamery Twojego smartfonu (za pierwszym razem zasoby ładują się do ok. 30 s.)
Uwaga! Pamiętaj , aby udzielić zgodę na dostęp do kamery Twojego smartfonu (za pierwszym razem zasoby ładują się do ok. 30 s.)
W sercu Łodzi, przy dzisiejszej al. Kościuszki, stała niegdyś monumentalna Wielka Synagoga, która była jednym z najważniejszych symboli żydowskiej społeczności miasta. Wybudowana w latach 1881–1887 według projektu niemieckiego architekta Adolfa Wolffa, zachwycała stylem neoromańskim i była świadectwem potęgi oraz ambicji łódzkich fabrykantów, takich jak Izrael Poznański, Joachim Silberstein i Karol Scheibler.
Synagoga była przeznaczona dla zasymilowanej żydowskiej burżuazji i służyła jako miejsce modlitwy oraz ważnych uroczystości patriotycznych. W jej wnętrzach odbywały się kazania w języku polskim, a podczas świąt narodowych organizowano uroczystości wspierające jedność mieszkańców Łodzi. Była to świątynia reformowana, a dostęp do niej mieli głównie zamożni Żydzi, którzy wspierali jej budowę.
Budynek wyróżniał się swoją monumentalnością – górował nad okolicą dzięki wysokiemu cokołowi, a jego wnętrza były urządzone z przepychem. Mieścił około 1500 miejsc siedzących, w tym galerie dla kobiet. W synagodze znajdowały się także cenne zwoje Tory oraz liczne srebrne ozdoby o dużej wartości artystycznej.
Niestety, tragiczny los spotkał Wielką Synagogę podczas II wojny światowej. W nocy z 10 na 11 listopada 1939 roku została podpalona przez niemieckich okupantów. Pożar strawił wnętrza oraz wszystkie święte przedmioty, a w 1940 roku ruiny zostały całkowicie rozebrane. W miejscu synagogi przez lata znajdował się parking i postój taksówek.
Dziś miejsce to ma ogromne znaczenie symboliczne. Upamiętnia je skromny obelisk z inskrypcjami w trzech językach – polskim, angielskim i hebrajskim. Niedawno podczas prac budowlanych związanych z budową tunelu średnicowego odkryto fundamenty synagogi, co ponownie przyciągnęło uwagę do jej historii.
Wielka Synagoga w Łodzi była nie tylko miejscem kultu religijnego, ale także symbolem wielokulturowości i współpracy różnych grup społecznych w dynamicznie rozwijającym się mieście przemysłowym. Jej historia przypomina o bogatym dziedzictwie żydowskim Łodzi oraz tragedii, jaka spotkała tę społeczność w czasie Holokaustu.
Synagoga Alte Szil
Uwaga! Rozszerzona Rzeczywistość dostępna tylko jest z poziomu smartfon/tablet. Pamiętaj , aby udzielić zgodę na dostęp do kamery Twojego smartfonu (za pierwszym razem zasoby ładują się do ok. 30 s.)
Uwaga! Pamiętaj , aby udzielić zgodę na dostęp do kamery Twojego smartfonu (za pierwszym razem zasoby ładują się do ok. 30 s.)
Synagoga Alte Szil, znana również jako synagoga Starego Miasta, była jednym z najważniejszych symboli żydowskiej społeczności w Łodzi. Zlokalizowana przy ulicy Wolborskiej 20, została zbudowana w latach 1863–1871 według projektu Jana Karola Mertschinga. Powstała na miejscu starej drewnianej bożnicy, która groziła zawaleniem, i szybko stała się główną synagogą łódzkiej gminy żydowskiej.
Budynek wyróżniał się swoją monumentalnością i stylem architektonicznym, łączącym elementy bizantyjskie, neomauretańskie i neoromańskie. Elewację zdobiły charakterystyczne pasy w jasnych i ciemnych kolorach, a wejście główne ozdobiono imponującym portalem. Styl nawiązywał do tradycji Bliskiego Wschodu, podkreślając przywiązanie do żydowskich korzeni kulturowych.
W 1897 roku synagoga przeszła gruntowną przebudowę pod kierunkiem Adolfa Zeligsona, który nadał jej ostateczny wygląd. Wewnątrz znajdowała się przestronna sala modlitewna oraz galerie dla kobiet. Synagoga Alte Szil była nie tylko miejscem modlitwy, ale także symbolem ortodoksyjnej tradycji żydowskiej w Łodzi.
Niestety, tragiczny los spotkał tę wyjątkową budowlę podczas II wojny światowej. W nocy z 10 na 11 listopada 1939 roku niemieccy okupanci podpalili synagogę. Pożar strawił wnętrza i cenne wyposażenie, a pozostałe ruiny zostały rozebrane na rozkaz władz okupacyjnych do wiosny 1940 roku.
Po wojnie okolica uległa znaczącym zmianom urbanistycznym – przebudowano układ ulic i wzniesiono nowe budynki. Miejsce, gdzie stała synagoga, nie zostało odtworzone w pierwotnym kształcie. W latach 50. XX wieku na tym terenie powstały nowe zabudowania, a ulica Wolborska zmieniła swój przebieg.
W 1995 roku w pobliskim parku ustawiono pomnik Dekalogu upamiętniający zniszczoną synagogę i społeczność żydowską Łodzi. Przedstawia Mojżesza trzymającego tablice z Dziesięciorgiem Przykazań. W 2013 roku przeprowadzono prace archeologiczne, które pozwoliły zlokalizować fundamenty synagogi.
Synagoga Alte Szil była jednym z najpiękniejszych budynków sakralnych w Polsce i ważnym elementem łódzkiego krajobrazu kulturowego. Jej historia przypomina o bogatym dziedzictwie żydowskim miasta oraz o tragicznych skutkach wojny i okupacji niemieckiej. Obecnie miejsce to stanowi symbol pamięci o społeczności, która przez wieki współtworzyła Łódź jako wielokulturowe miasto.
Synagoga Ezras Izrael
Uwaga! Rozszerzona Rzeczywistość dostępna tylko jest z poziomu smartfon/tablet. Pamiętaj , aby udzielić zgodę na dostęp do kamery Twojego smartfonu (za pierwszym razem zasoby ładują się do ok. 30 s.)
Uwaga! Pamiętaj , aby udzielić zgodę na dostęp do kamery Twojego smartfonu (za pierwszym razem zasoby ładują się do ok. 30 s.)
Synagoga Ezras Izrael, znana również jako „synagoga Litwaków” lub „Wołyńska”, była jednym z najważniejszych miejsc modlitwy łódzkiej społeczności żydowskiej. Zbudowana w latach 1899–1904 przy ul. Wólczańskiej 6, została zaprojektowana przez Gustawa Landau-Gutentegera, znanego architekta, który nadał jej styl neoromański z charakterystycznymi elementami arkadowymi i dużą rozetą na fasadzie.
Synagoga powstała dzięki funduszom żydowskich kupców, głównie pochodzących z terenów Litwy i Białorusi, którzy osiedlili się w Łodzi pod koniec XIX wieku. Budynek miał trzy kondygnacje i imponujące wnętrze z ośmiokątną bimę oraz Aron ha-kodesz umieszczony na wschodniej ścianie. Dwa osobne wejścia prowadziły na galerie przeznaczone dla kobiet, co podkreślało tradycyjny charakter świątyni.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości synagogą zarządzało stowarzyszenie „Ezras Izrael”, które prowadziło działalność religijną i dobroczynną. Była to ważna instytucja dla lokalnej społeczności, służąca zarówno modlitwie, jak i integracji żydowskich mieszkańców miasta.
Niestety, tragiczny los spotkał synagogę podczas II wojny światowej. W nocy z 10 na 11 listopada 1939 roku niemieccy okupanci podpalili budynek. Pożar strawił wnętrze i cenne wyposażenie, a rabini zostali brutalnie poniżeni przez Niemców. Wiosną 1940 roku ruiny synagogi zostały całkowicie rozebrane.
Dziś po synagodze Ezras Izrael nie ma żadnych widocznych śladów. Plac, na którym stała, pozostaje niezabudowany i nie ma tam tablicy upamiętniającej to miejsce. Historia tej synagogi przypomina o bogatym dziedzictwie żydowskim Łodzi oraz o tragedii, jaka spotkała tę społeczność podczas Holokaustu.
Ezras Izrael była symbolem duchowej siły i tradycji łódzkich Żydów. Jej monumentalna architektura oraz funkcja integracyjna dla diaspory żydowskiej pozostają w pamięci jako świadectwo wielokulturowego dziedzictwa miasta. Dziś warto przypominać o takich miejscach, aby zachować pamięć o różnorodności kulturowej Łodzi sprzed wojny.
Synagoga Reicherów
Synagoga Reicherów w Łodzi, położona przy ul. Rewolucji 1905 roku 28, jest jedyną synagogą w mieście, która przetrwała II wojnę światową. Zbudowana w latach 1895–1902 z inicjatywy rodziny Reicherów, została zaprojektowana przez znanego łódzkiego architekta Gustawa Landau-Gutentegera. Jej wnętrza były ozdobione polichromiami i sztukateriami, które nawiązywały do tradycyjnego żydowskiego wystroju.
Podczas okupacji niemieckiej synagoga uniknęła zniszczenia dzięki sprytowi Wolfa Reichera, który sporządził fikcyjny akt sprzedaży budynku niemieckiemu partnerowi. Naziści przekształcili ją w skład soli, co uchroniło ją przed spaleniem. Po wojnie budynek został przekazany Kongregacji Wyznania Mojżeszowego i przez wiele lat służył jako miejsce modlitwy.
W latach 60. XX wieku synagoga została zamknięta i zaczęła popadać w ruinę. W 1988 roku rozpoczęto prace remontowe finansowane przez Fundację Rodziny Nissenbaumów oraz Fundację Ronalda S. Laudera, jednak pożar opóźnił ich zakończenie. Mimo ukończenia renowacji, budynek przez kolejne dekady zmagał się z problemami technicznymi.
Obecnie, na rok 2025, synagoga Reicherów nie jest dostępna dla zwiedzających ani wiernych. Znajduje się na prywatnej działce, a jej stan techniczny budzi poważne obawy. Władze konserwatorskie oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska podejmują działania mające na celu zabezpieczenie tego cennego zabytku, jednak brak współpracy ze strony właścicieli utrudnia remont.
Synagoga Reicherów jest niezwykle ważnym elementem dziedzictwa kulturowego Łodzi i jednym z niewielu zachowanych świadectw przedwojennego życia żydowskiego w mieście. Mimo że nie można jej obecnie odwiedzać, pozostaje symbolem przetrwania i wielokulturowej historii Łodzi. Jej los przypomina o konieczności ochrony zabytków i pamięci o społecznościach, które współtworzyły to wyjątkowe miasto.
